Τα πραγματικά προβλήματα και η αναποτελεσματικότητα του νέου ασφαλιστικού νόμου

«Τα πραγματικά προβλήματα και η αναποτελεσματικότητα του νέου ασφαλιστικού νόμου. Η επόμενη μέρα»

Γεώργιος Κουτρουμάνης,

Πρόεδρος Πανελλήνιας

Ένωσης Υπαλλήλων

Κοινωνικής Πολιτικής

(ΠΟΠΟΚΠ)

Κυρίες και Κύριοι

Η Ημερίδα πραγματοποιείται σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία για τους εργαζομένους, για τους μισθωτούς, για τους συνταξιούχους. Οι χαμηλές ονομαστικές αυξήσεις στα εισοδήματα σε συνδυασμό με τη μεγάλη, την ανεξέλεγκτη ακρίβεια σε βασικά προϊόντα και υπηρεσίες, μειώνει χρόνο με το χρόνο δραματικά το πραγματικό εισόδημα και φέρνει σε απόγνωση τα νοικοκυριά.

Η επίθεση που δέχεται παράλληλα ο κόσμος της εργασίας, έχει διαμορφώσει τριτοκοσμικές συνθήκες και βάζει στο περιθώριο μεγάλες ομάδες του πληθυσμού με χαμηλά εισοδήματα, με ανασφάλιστη εργασία, με ανεπαρκές δίχτυ κοινωνικής προστασίας.

Με την σημερινή ημερίδα μας δίνεται η δυνατότητα να κάνουμε μια ψύχραιμη, ειλικρινή αλλά και υπεύθυνη αποτίμηση και εκτίμηση της κατάστασης μετά και το νόμο 3655 που ψηφίστηκε και μπήκε σε εφαρμογή από τις 3 Απριλίου του 2008.

Οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι, οι νέοι, οι πολίτες στο σύνολό τους, έχουν δικαίωμα και απαίτηση να γνωρίζουν την πραγματικότητα σε σχέση με το μεγάλο θέμα του ασφαλιστικού. Είναι ένα θέμα, άλλωστε, που αφορά το σύνολο του πληθυσμού της χώρας μας, που αφορά την ποιότητα της ζωής και το επίπεδο διαβίωσης.

Ποια είναι, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά της επόμενης ημέρας για το ασφαλιστικό;

Ποια είναι η οικονομική κατάσταση των Ταμείων σήμερα;

Ποιες είναι οι αλλαγές που επέρχονται με το νέο νόμο;

Αυξάνονται και πόσο τα όρια ηλικίας;

Μειώνονται και πόσο οι συντάξεις;

Προκύπτουν οφέλη για το σύστημα και ποια;

Δημιουργούνται προοπτικές ενίσχυσης της αποτελεσματικότητάς του και της οικονομικής του βιωσιμότητας;

Ποια θα είναι τα αποτελέσματα των ενοποιήσεων;

Αυτά είναι μερικά από τα πολύ κρίσιμα ερωτήματα στα οποία οφείλουμε όλοι να δώσουμε απαντήσεις. Να καταθέσουμε τις απόψεις μας, τις εκτιμήσεις μας, τις προτάσεις μας.

Ας πάρουμε, λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.

Ποια είναι η οικονομική κατάσταση των Ταμείων

Η ήδη προβληματική αναλογία συνταξιούχων- ασφαλισμένων επιδεινώνεται συνεχώς και στο τέλος του 2008 θα κινηθεί κοντά στο 1 προς 1,7. Δηλαδή σε κάθε συνταξιούχο κύριας σύνταξης θα αναλογούν 1,7 εργαζόμενοι. Η επιδείνωση της σχέσης είναι ραγδαία αν αναλογιστεί κανείς ότι μόλις πριν 15 χρόνια η ίδια σχέση ήταν 1 προς 2,33. Την ίδια στιγμή, βέβαια, υπάρχουν 1.100.000 εργαζόμενοι που είναι εκτός συστήματος, αφού εργάζονται χωρίς να ασφαλίζονται.

Μεγάλη είναι η επιδείνωση της σχέσης στα Ταμεία των ΔΕΚΟ και των Τραπεζών όπου σε Ταμεία όπως ο Ο.Α.Π.- Δ.Ε.Η., το Τ.Α.Π.- Ο.Τ.Ε., το Τ.Σ.Π.- Η.Σ.Α.Π., το Τ.Σ.Π.- Α.Τ.Ε., οι συνταξιούχοι ξεπερνούν πλέον τον αριθμό των εργαζομένων.

Δραματική αναμένεται να είναι και η επιδείνωση της σχέσης στα Ταμεία του Δημοσίου, λόγω της αύξησης των συνταξιοδοτήσεων, αλλά κυρίως λόγω της κάλυψης των αναγκών του Δημοσίου με προγράμματα Stage, με συμβασιούχους έργου, με συμβάσεις ορισμένου και αορίστου χρόνου. Οι εργαζόμενοι αυτοί, όσοι δεν είναι ανασφάλιστοι, ασφαλίζονται σε άλλα Ταμεία και όχι στα Ταμεία του Δημοσίου. Εκτίμησή μας είναι ότι η σχέση από το 1 προς 2,4 που είναι σήμερα την επόμενη πενταετία θα διαμορφωθεί στο 1 προς 1,5 με σημαντικές επιπτώσεις στα οικονομικά των Ταμείων.

Ελλείμματα

Η μη επίτευξη των στόχων των Ταμείων σε ό,τι αφορά τα έσοδα, η μεγάλη αύξηση των δαπανών υγείας και η ασυνέπεια του Κράτους στις υποχρεώσεις του, θα αυξήσουν το οργανικό ετήσιο έλλειμμα των μεγάλων Ταμείων για το 2008, το οποίο αναμένεται να ξεπεράσει το έτος αυτό τα 4,6 δις ευρώ. Πρόκειται για το έλλειμμα του Ι.Κ.Α., του Ο.Γ.Α. (στον Κλάδο Υγείας), του Ο.Α.Ε.Ε., του Τ.Α.Π.- Ο.Τ.Ε., του Ο.Α.Π.- Δ.Ε.Η. (με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Φορέα), και άλλων Ταμείων του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα. Το έλλειμμα αυτό το 2006 ήταν στα 1,8 δις ευρώ και το 2007 στα 3,3 δις ευρώ. Από τα 4,6 δις ευρώ ένα ποσό 1 δις ευρώ περίπου, θα δωθεί από τον Κ.Π. για Τ.Α.Π.- Ο.Τ.Ε. και Ο.Α.Π.-Δ.Ε.Η. και ένα ποσό 1,1 δις ευρώ επίσης από τον Κ.Π. για διαφορές του 1% του ΑΕΠ για το Ι.Κ.Α.

Οφειλές προς και από τα Ταμεία

Τα χρέη που οφείλει το Δημόσιο και οι επιχειρήσεις στο σύνολο των Ταμείων θα ανέλθουν στο τέλος του 2008 στα 16,7 δις ευρώ περίπου, από τα οποία τα 8,9 δις ευρώ είναι υποχρεώσεις του Δημοσίου (χωρίς να υπολογίζονται επιβαρύνσεις από την άσκηση κοινωνικής πολιτικής). Από αυτά έχει εγγραφεί ποσό 1,1 δις ευρώ περίπου στον Κ.Π. για τις διαφορές του 1% του Α.Ε.Π. για το Ι.Κ.Α. Εάν αποδοθεί το ποσό αυτό θα μειωθεί ισόποσα το χρέος. Το 2006 οι οφειλές του Δημοσίου προς τα Ταμεία ήταν 5,6 δις ευρώ.

Την ίδια στιγμή τα Ταμεία οφείλουν μεταξύ των άλλων στα νοσοκομεία ποσό 2 δις περίπου ευρώ. Ειδικότερα οι οφειλές του ΙΚΑ είναι μεγάλες και προς τον Ο.Α.Ε.Δ., τον Ο.Ε.Κ., την Εργατική Εστία και το Ε.Τ.Ε.Α.Μ. Στο τέλος του 2008 το Ι.Κ.Α. θα οφείλει σε τρίτους το ποσό των 12 περίπου δις ευρώ.

Η σημερινή, λοιπόν, περιουσία του Ι.Κ.Α. που είναι κοντά στα 4,5 δις ευρώ επαρκεί για να καλύψει μόλις το 1/3 των οφειλών του.

Εισφοροδιαφυγή

Η εισφοροδιαφυγή μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο αντί να περιορίζεται. Οι μεγάλες λειτουργικές αδυναμίες των Ταμείων, οι πολλαπλές στρεβλώσεις που δεν δημιουργούν κίνητρο ασφάλισης, οι επαναλαμβανόμενες ρυθμίσεις οφειλών, δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για όσους είναι ασυνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Οι προβλέψεις μας τα τελευταία 8 χρόνια για την πορεία της εισφοροδιαφυγής ήταν ασφαλείς και με βάση την ίδια μεθοδολογία η πρόβλεψη για το 2008 είναι ότι η εισφοροδιαφυγή θα πλησιάσει τα 6,8 δις ευρώ, αυξημένη κατά 1,2 δις ευρώ κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση τα τελευταία χρόνια.

Δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης

Το 2007 παρουσιάστηκε η μεγαλύτερη αύξηση δαπανών της τελευταίας 10ετίας που οφείλεται κυρίως στην αύξηση της δαπάνης για φάρμακο. Η αύξηση για τις φαρμακευτικές δαπάνες ήταν διαφορετική από Ταμείο σε Ταμείο και το χρόνο αυτό κυμάνθηκε από 15%-40%. Πάντως και με αυτό το δεδομένο η δαπάνη για φαρμακευτική περίθαλψη την τελευταία πενταετία, από τα 1.562 εκ. ευρώ το 2003, αναμένεται να διαμορφωθεί το 2008 στα 3,9 δις ευρώ (αύξηση 150 %). Αυτό είναι που οδηγεί και στην αδυναμία των Ταμείων να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους στα νοσοκομεία.

Αυτή είναι, λοιπόν, συνοπτικά η πραγματικότητα σε σχέση με την οικονομική κατάσταση στα ασφαλιστικά Ταμεία. Μια πραγματικότητα ιδιαίτερα δυσμενής που επιδεινώνεται χρόνο με το χρόνο. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι οι αυξήσεις στις συντάξεις που αποφασίστηκαν για το 2008 με εξαίρεση τους δικαιούχους του ΕΚΑΣ και τους συνταξιούχους αγρότες είναι οι χαμηλότερες των τελευταίων 15 ετών.

Ας έρθουμε, τώρα, στο νέο νόμο 3655, να δούμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά του και ποια από τα προβλήματα που προαναφέραμε αντιμετωπίζει.

Πρέπει, όμως, να συμφωνήσουμε πρώτα σε ορισμένα απολύτως προφανή σημεία τα οποία δεν μπορούν να τίθενται σε αμφισβήτηση από την πλευρά της κυβέρνησης. Εάν δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε μια πραγματικότητα, είναι αδύνατον να γίνει η οποιαδήποτε προσέγγιση στο μεγάλο ζήτημα του ασφαλιστικού, για θέματα που επιδέχονται διαφορετικές εκτιμήσεις και ερμηνείες.

Η πραγματικότητα αυτή, λοιπόν, είναι ότι στην ολοκλήρωση των αλλαγών το 2020 και ξεκινώντας από το 2009, θα έχουμε, με βάση όσα προβλέπει ο νόμος:

--Αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης για 18 συνολικά μεγάλες ομάδες ασφαλισμένων από το σύνολο σχεδόν των Ταμείων από 2 μέχρι και 10 χρόνια.

--Μείωση της σύνταξης από 1/1/2009 στις περιπτώσεις πρόωρης συνταξιοδότησης μέχρι 10% σε σχέση με αυτές που χορηγούνται σήμερα (κύριας και επικουρικής).

--Μείωση της επικουρικής σύνταξης μέχρι και 70%, από 1/1/2013 και σταδιακά μέχρι το 2020.

--Μείωση του εισοδήματος συνολικά από συντάξεις για τους μελλοντικούς συνταξιούχους, που κλιμακώνεται στις περιπτώσεις πρόωρης σύνταξης από 13% μέχρι 43% περίπου και για τις περιπτώσεις συνταξιοδότησης με τα κανονικά όρια από 3% μέχρι 37% περίπου.

--Έμμεση αύξηση του χρόνου εργασίας για συνταξιοδότηση, πέρα από εκείνη που ρητά προβλέπεται από την αύξηση του ορίου ηλικίας, μέχρι 12 χρόνια προκειμένου να λάβει ο εργαζόμενος το ποσό της σύνταξης που θα έπαιρνε με το μέχρι σήμερα καθεστώς.

--Ανατροπή ώριμων ασφαλιστικών δικαιωμάτων, αφού ακόμη και εκείνοι που μετρούσαν μήνες για να πάρουν τη σύνταξη θα υποστούν τις συνέπειες των αλλαγών.

Επειδή υπάρχουν ορισμένοι από την πλευρά της κυβέρνησης που αμφισβητούν αυτήν την πραγματικότητα, έχουμε επεξεργαστεί και παρουσιάζουμε πίνακες με παραδείγματα από όλα σχεδόν τα Ταμεία και κυρίως από τα Ταμεία των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ

(για ασφαλισμένους μέχρι 31/12/1992)

ΠΛΗΡΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗ

Παρατηρήσεις : 1. Ως συντάξιμες αποδοχές έχει ληφθεί το ποσό των 1.250 ευρώ και ο χρόνος ασφάλισης υπολογίστηκε στα 25 χρόνια για όλες τις περιπτώσεις.

2. Η διαφορά στο ποσό της σύνταξης προκύπτει αποκλειστικά από τη μείωση των επικουρικών συντάξεων στο 20% των συντάξιμων αποδοχών.

3. Το Τ.Ε.Α.Π.Ο.Κ.Α. και το Τ.Α.Δ.Κ.Υ. είναι τα μόνα Ταμεία που οι αναλογιστικές τους μελέτες δείχνουν αναλογιστικό πλεόνασμα.\

4. Οι μειώσεις στα ποσά των συντάξεων του πίνακα οφείλονται στην μείωση της επικουρικής σύνταξης στο 20% αλλά και στην παραπέρα μείωση κύριας και επικουρικής σύνταξης από το 4,5% το χρόνο στο 6% στις περιπτώσεις πρόωρης συνταξιοδότησης.

Ενδεικτικός πίνακας συντάξεων (μειωμένη σύνταξη) για ασφαλισμένους στο Ι.Κ.Α. και το Ε.Τ.Ε.Α.Μ.

Ενδεικτικός πίνακας συντάξεων (πλήρης σύνταξη) για ασφαλισμένους στο Ι.Κ.Α. και το Ε.Τ.Ε.Α.Μ.

Παρατήρηση: Οι μειώσεις που παρουσιάζονται στον 1^ο πίνακα οφείλονται στην παραπέρα αύξηση της «ποινής» για πρόωρη σύνταξη (από 4,5% στο 6% το χρόνο) και στον περιορισμό της επικουρικής σύνταξης στο 20% των συντάξιμων αποδοχών. Οι μειώσεις που παρουσιάζονται στο 2^ο πίνακα οφείλονται στη μείωση των επικουρικών του Ε.Τ.Ε.Α.Μ. Η μείωση της επικουρικής δεν αφορά τους νέους ασφαλισμένους μετά την 1/1/1993.

Το λειτουργικό πρόβλημα