Το σημείο ισορροπίας μεταξύ των εσόδων και των εξόδων του συνταξιοδοτικού συστήματος

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μία αυξανόμενη ανισότητα μεταξύ εσόδων και εξόδων στα αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Οι αιτίες που προκαλούν την ανισότητα αυτή είναι κυρίως η συνεχόμενη αύξηση του προσδόκιμου ζωής σε συνδυασμό με τη φθίνουσα πορεία του αριθμού των γεννήσεων, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας σε συνδυασμό με τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης του εργατικού δυναμικού, η αποχώρηση από την αγορά εργασίας νωρίτερα κυρίως λόγω της πρόωρης συνταξιοδότησης και η ένταξη στην αγορά εργασίας αργότερα κυρίως λόγω της παράτασης της περιόδου σπουδών. Οι εισροές και οι εκροές στα αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα (pay-as-you-go pension schemes), η λειτουργία των οποίων βασίζεται κατά κύριο λόγο στην αλληλεγγύη των γενεών, απεικονίζονται στο Διάγραμμα 1 υπό τη μορφή μιας ακολουθίας ορθογώνιων σχημάτων πάνω σε έναν οριζόντιο άξονα που αντιστοιχεί στη πάροδο του χρόνου όπου η μία γενιά διαδέχεται την άλλη. Η τωρινή γενιά εργαζομένων υποχρεώνεται εκ του νόμου να καταβάλλει ασφαλιστικές εισφορές (εισροές) οι οποίες χρησιμοποιούνται από τα ασφαλιστικά ταμεία για την καταβολή των συντάξεων στην τωρινή γενιά συνταξιούχων (εκροές). Οι εργαζόμενοι καταβάλλοντας ασφαλιστικές εισφορές σήμερα αποκτούν δικαίωμα λήψης συνταξιοδοτικών παροχών στο μέλλον, τις οποίες θα αναλάβει να καλύψει, βάσει της αλληλεγγύης των γενεών, η επόμενη γενιά εργαζομένων, καταβάλλοντας με τη σειρά της ασφαλιστικές εισφορές για να αποκτήσει και αυτή συνταξιοδοτικά δικαιώματα κοκ. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που εξαιτίας των δημογραφικών αλλαγών η τωρινή γενιά εργαζομένων αδυνατεί να καλύψει τη συνολική δαπάνη για τις συντάξεις που δικαιωματικά απαιτούν οι συνταξιούχοι σήμερα; Η ανισορροπία μεταξύ εσόδων και εξόδων. Η ανισορροπία μεταξύ εσόδων και εξόδων στα αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα μέχρι πρόσφατα αντιμετωπίστηκε κυρίως με την αναπροσαρμογή των ασφαλιστικών εισφορών. Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η πολιτική του περιορισμού των αυξήσεων στις ασφαλιστικές εισφορές, ώστε με την ελαχιστοποίηση του κόστους εργασίας να επιτευχθεί υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας και κατά συνέπεια να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας οι οποίες θα συμβάλουν στην αύξηση του ποσοστού απασχόλησης του εργατικού δυναμικού. Στην Ελλάδα, η τριμερής χρηματοδότηση (εργαζόμενοι - εργοδότες - κράτος) που εφαρμόζεται στο ΙΚΑ με επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό (1% του ΑΕΠ), ενίσχυσε τη βιωσιμότητα του συστήματος, ενώ η καταβολή του Επιδόματος Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ) με βάση εισοδηματικά κριτήρια, οδήγησε στη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των συνταξιούχων με χαμηλό ετήσιο εισόδημα. Η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών μπορεί να είναι μια λύση για να αυξηθούν προσωρινά τα έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος αλλά ταυτόχρονα συνοδεύεται από μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις. Από τη πλευρά των εργαζομένων μειώνει το πραγματικό εισόδημα τους και επομένως την αγοραστική τους δύναμη ως καταναλωτές, ενώ από τη πλευρά των εργοδοτών εκτινάσσει σε υψηλά επίπεδα το κόστος εργασίας. Η αύξηση του κόστους εργασίας αφενός θέτει σε κίνδυνο την προσέλκυση νέων επενδύσεων και αφετέρου επιδεινώνει τόσο την παραγωγικότητα όσο και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται ο ρυθμός ανάπτυξής της. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει μελλοντικά σε μείωση των ευκαιριών απασχόλησης και αύξηση της ανεργίας, προκαλώντας μείωση του αριθμού των εργαζομένων και κατά συνέπεια των εσόδων του συνταξιοδοτικού συστήματος. Επίσης, η αντίληψη ότι η πρόωρη συνταξιοδότηση, απελευθερώνοντας θέσεις εργασίας, οδηγεί σε μείωση της ανεργίας, έχει αποδειχθεί ότι στην πράξη δεν επιφέρει το προσδοκόμενο μέγεθος θετικών αποτελεσμάτων αλλά αντίθετα προκαλεί δυσανάλογη, με τα αποτελέσματα αυτά, οικονομική επιβάρυνση στο συνταξιοδοτικό σύστημα, θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά του. Επιπλέον, η ένταξη των οικονομικών μεταναστών στο εργατικό δυναμικό και η προϋπόθεση ασφάλισής τους για την έκδοση της άδειας παραμονής τους στη χώρα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την πρόσκαιρη βελτίωση των εσόδων του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ωστόσο, η λήψη μέτρων γενικότερα για τον περιορισμό της ανασφάλιστης εργασίας και η αποτελεσματική αντιμετώπιση τόσο της εισφοροδιαφυγής όσο και της εισφοροαποφυγής μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη μεγιστοποίηση των εσόδων του συνταξιοδοτικού συστήματος. Η παραμονή στην εργασία, παρότι είναι σαφώς προτιμότερη από οικονομικής πλευράς για το συνταξιοδοτικό σύστημα, δεν πρέπει να πραγματοποιείται με τη μορφή εξαναγκασμού των εργαζομένων, αυξάνοντας τα θεσμοθετημένα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, αλλά παρέχοντας κυρίως οικονομικά κίνητραοικιοθελούς παραμονής στην εργασία πέρα από αυτά τα όρια ηλικίας. Τα οικονομικά κίνητρα μπορούν να λάβουν τη μορφή μιας ποσοστιαίας αύξησης των συντάξιμων αποδοχών, διαμορφώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο ένα υψηλότερο, εντός ορίων, ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων ανάλογα με τα επιπλέον χρόνια παραμονής στην εργασία. Σε περιπτώσεις, που για διάφορους λόγους συνεχίζεται να παρέχεται η δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης μπορεί να εφαρμοστεί μία, εντός ορίων, ποσοστιαία μείωση των συντάξιμων αποδοχών, διαμορφώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο ένα χαμηλότερο ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων ανάλογα των χρόνων που υπολείπονται για πλήρη σύνταξη, στο πλαίσιο της αρχής της ανταποδοτικότητας. Με σκοπό την ενθάρρυνση των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων να παραμείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο στην παραγωγική διαδικασία αναβάλλοντας τη συνταξιοδότησή τους θα μπορούσαν να υιοθετηθούν μέτρα όπως για παράδειγμα η «προγονική» άδεια η οποία εφαρμόζεται ήδη στο Ηνωμένο βασίλειο από την αλυσίδα λιανικού εμπορίου ASDA. Η εν λόγω εταιρεία στο πλαίσιο της πολιτικής της για την προσέλκυση και διατήρηση του ηλικιακά ώριμου εργατικού δυναμικού παρέχει στους εργαζομένους της μια εργάσιμη εβδομάδα το χρόνο πέραν της κανονικής τους αδείας μόλις αποκτήσουν εγγόνι. Στη σύγχρονη κοινωνία, όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν να ακολουθήσουν καριέρα αλλά συχνά λόγω των αυξημένων επαγγελματικών υποχρεώσεων που συνεπάγεται η επιδίωξη αυτή, αναβάλλουν για αργότερα τη δημιουργία οικογένειας. Επίσης, το διαρκώς αυξανόμενο κόστος ανατροφής των παιδιών λειτουργεί για πολλά ζευγάρια ως ανασταλτικός παράγοντας με αποτέλεσμα συνήθως να περιορίζονται στο ένα μόνο παιδί όταν και εάν τελικά πάρουν την απόφαση να κάνουν παιδιά. Στην αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, η οποία αποτελεί τη βασική αιτία του δημογραφικού προβλήματος, επικεντρώνεται μια σειρά από μέτρα, κυρίως όσον αφορά στις γυναίκες, όπως είναι η προσμέτρηση πλασματικού χρόνου ασφάλισης για κάθε παιδί στον υπολογισμό της χρονικής περιόδου που απαιτείται για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος, η οικονομική ενίσχυση των πολύτεκνων οικογενειών για την ανατροφή των παιδιών, η πλήρης κάλυψη των εξόδων κατά τον τοκετό, η χορήγηση άδειας κύησης και μητρότητας μετ’ αποδοχών, η διευκόλυνση της επιστροφής στην εργασία με τη λειτουργία βρεφονηπιακών σταθμών κ.α. Επομένως, η ένταξη των γυναικών όσο το δυνατόν γρηγορότερα στον οικονομικώς ενεργό πληθυσμό και η παροχή κινήτρων παραμονής τους στην εργασία, μεσοπρόθεσμα μπορεί να αυξήσει τα έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση των γεννήσεων και κατά συνέπεια του εργατικού δυναμικού στο μέλλον, προκαλώντας τελικά επιδείνωση του λόγου εξάρτησης των εργαζομένων προς τους συνταξιούχους. Η αποκατάσταση του σημείου ισορροπίας. Για να είναι ένα συνταξιοδοτικό σύστημα βιώσιμο, πρέπει να διατηρεί μια ισορροπία μεταξύ των εσόδων και των εξόδων του, η οποία επιτυγχάνεται λαμβάνοντας υπόψη τρεις διαστάσεις. Τα έσοδα και τα έξοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος απεικονίζονται στο Διάγραμμα 2 με τη μορφή δυο γεωμετρικών σχημάτων, τοεμβαδό των οποίων καθορίζεται από τρεις άξονες[2]. Ο οριζόντιος άξονας Α αντιστοιχεί στη χρονική περίοδο των εσόδων και των εξόδων, ο διαγώνιος άξονας Β αντιστοιχεί στο σύνολο των ασφαλισμένων και ο κάθετος άξονας Γαντιστοιχεί στο μέγεθος των χρηματικών καταβολών. Ειδικότερα, για να είναι ένα συνταξιοδοτικό σύστημα βιώσιμο και να μην παρουσιάζει χρηματοοικονομικό έλλειμμα, το εμβαδό του ορθογώνιου παραλληλόγραμμου κάτω αριστερά που απεικονίζει τα έσοδα του συστήματος πρέπει να είναι ίσο με το εμβαδό του ορθογώνιου παραλληλόγραμμου πάνω δεξιά που απεικονίζει τα έξοδα του συστήματος, ή ακόμα καλύτερα να είναι μεγαλύτερο από αυτό και το συνταξιοδοτικό σύστημα να παρουσιάζει χρηματοοικονομικό πλεόνασμα. Οι τρεις διαστάσεις του σημείου ισορροπίας μεταξύ των εσόδων και των εξόδων ενός συνταξιοδοτικού συστήματος, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό η μία από την άλλη και επομένως υπάρχει μεγάλη αλληλεπίδραση μεταξύ τους όταν αλλάζει κάποια από τις μεταβλητές στο Διάγραμμα 2. Θεωρητικά είναι δυνατόν να αποκατασταθεί η ανισορροπία μεταξύ εσόδων και εξόδων, εξετάζοντας τις μεταβλητές των τριών αξόνων του διαγράμματος 2, όπως περιγράφεται παρακάτω:

1. Όσον αφορά στον οριζόντιο άξονα Α που αντιστοιχεί στη χρονική περίοδο των εσόδων και των εξόδων ήτοι στη διάρκεια του εργασιακού βίου και στη διάρκεια της συνταξιοδότησης, η αποκατάσταση του σημείου ισορροπίας επιτυγχάνεται αφενός με την επιμήκυνση της χρονικής περιόδου καταβολής ασφαλιστικών εισφορών (α₁-ε) και αφετέρου με τη σύντμηση της χρονικής περιόδου καταβολής συνταξιοδοτικών παροχών (ε-α₂).

Συγκεκριμένα, αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους: α) μειώνοντας τη μέση ηλικία έναρξης καταβολής ασφαλιστικών εισφορών ήτοι τη μέση ηλικία εισόδου στην αγορά εργασίας (μετατόπιση του σημείου α₁ προς τα αριστερά του άξονα Α) μειώνοντας τον απαιτούμενο χρόνο για την ολοκλήρωση του κύκλου σπουδών και παράλληλα λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων. β) αυξάνοντας τη μέση ηλικία λήξης καταβολής ασφαλιστικών εισφορών και ταυτόχρονα έναρξης καταβολής συνταξιοδοτικών παροχών ήτοι τη μέση ηλικία συνταξιοδότησης (μετατόπιση του σημείου ε προς τα δεξιά του άξονα Α) καταργώντας τις περιπτώσεις πρόωρης συνταξιοδότησης με πλήρη σύνταξη και δίνοντας οικονομικά κίνητρα παραμονής στην εργασία πέρα από τα καθορισμένα όρια ηλικίας. γ) μειώνοντας τη μέση ηλικία λήξης καταβολής συνταξιοδοτικών παροχών (μετατόπιση του σημείου α₂ του άξονα Απρος τα αριστερά). Επειδή όμως χρονικά το σημείο α₂ του άξονα Α συμπίπτει με τη μέση ηλικία του προσδόκιμου ζωής, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει η δυνατότητα μετατόπισης του προς τα αριστερά αλλά ακριβώς το αντίθετο, καθόσον λόγω της επιστημονικής εξέλιξης και της τεχνολογικής προόδου στο τομέα της υγειονομικής περίθαλψης αλλά και λόγω της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, αναμένεται να υπάρχει σταδιακή μετατόπισή του προς τα δεξιά.

2. Όσον αφορά στον διαγώνιο άξονα Β που αντιστοιχεί στο σύνολο των ασφαλισμένων ήτοι τον αριθμό των εργαζομένων και τον αριθμό των συνταξιούχων, η αποκατάσταση του σημείου ισορροπίας επιτυγχάνεται αφενός αυξάνοντας τον πληθυσμό που καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές (β₁-ε) και αφετέρου περιορίζοντας τον πληθυσμό που λαμβάνει συνταξιοδοτικές παροχές (ε-β₂).

Συγκεκριμένα, αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους: α) λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας β) ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας γ) κατοχυρώνοντας την ασφάλιση της εργασίας των οικονομικών μεταναστών

3. Όσον αφορά στον κάθετο άξονα Γ που αντιστοιχεί στο μέγεθος των χρηματικών καταβολών ήτοι των ασφαλιστικών εισφορών και των συνταξιοδοτικών παροχών, η αποκατάσταση του σημείου ισορροπίας επιτυγχάνεται αφενός μεταβάλλοντας το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών (γ₁-ε) και αφετέρου μεταβάλλοντας το ύψος των συνταξιοδοτικών παροχών (ε-γ₂).

Συγκεκριμένα, αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους: α) τριμερής χρηματοδότηση του συνταξιοδοτικού συστήματος με τη συμμετοχή και του κράτους πέρα από τις ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλουν οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες. β) περικοπές στις περιοδικές συνταξιοδοτικές καταβολές με τη μείωση του ποσοστού αναπλήρωσης της κύριας και επικουρικής σύνταξης του πρώτου πυλώνα. γ) επιβολή ανώτατων ορίων στις εφάπαξ καταβολές του πρώτου πυλώνα, γεγονός όμως που έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της ανταποδοτικότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος. Η ανάλυση του τρισδιάστατου διαγράμματος 2 μπορεί να επεκταθεί ακόμα περισσότερο όσον αφορά στον κάθετο άξονα Γ που αντιστοιχεί στο μέγεθος των χρηματικών καταβολών, καθόσον κάθε ένα από τα δύο ορθογώνια παραλληλόγραμμα, τα οποία απεικονίζουν αντίστοιχα τα έσοδα και τα έξοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος, απαρτίζεται από περισσότερα μικρότερου ύψους ορθογώνια παραλληλόγραμμα. Το ορθογώνιο παραλληλόγραμμο κάτω αριστερά το οποίο απεικονίζει τα έσοδα ενός συνταξιοδοτικού συστήματος με τριμερή χρηματοδότηση, απαρτίζεται από άλλα τρία μικρότερου ύψους ορθογώνια παραλληλόγραμμα που αντιστοιχούν στις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων, στις ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών και στη συμμετοχή του κράτους. Το ορθογώνιο παραλληλόγραμμο πάνω δεξιά το οποίο απεικονίζει τα έξοδα ενός συνταξιοδοτικού συστήματος τριών πυλώνων, απαρτίζεται από άλλα τρία μικρότερου ύψους ορθογώνια παραλληλόγραμμα που αντιστοιχούν στις συνταξιοδοτικές παροχές από το πρώτο πυλώνα (κύρια και επικουρική ασφάλιση), το δεύτερο πυλώνα (επαγγελματική ασφάλιση) και το τρίτο πυλώνα (ιδιωτική ασφάλιση). Η δυνατότητα συμπληρωματικής ασφάλισης που παρέχεται από το δεύτερο και το τρίτο πυλώνα αυξάνει το συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων και διασφαλίζει την επάρκεια του εισοδήματος των συνταξιούχων. Οι επιπτώσεις των δημογραφικών αλλαγών. Στις επόμενες δεκαετίες η Ε.Ε. θα αντιμετωπίσει σημαντική επιτάχυνση της δημογραφικής γήρανσης που οφείλεται κυρίως στη συνταξιοδότηση της γενιάς με τη θεαματική αύξηση γεννήσεων μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σε συνδυασμό με τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων από τη δεκαετία του 1970 και μετά και στη συνεχή αύξηση του προσδόκιμου ζωής με τη βελτίωση τόσο της υγειονομικής περίθαλψης όσο και των συνθηκών διαβίωσης. Η γήρανση του πληθυσμού υποδηλώνει ότι στο μέλλον θα αυξηθεί ο αριθμός των συνταξιούχων ενώ το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων υποδηλώνει ότι παράλληλα θα μειωθεί το εργατικό δυναμικό και ως εκ τούτου ο λόγος εξάρτησης των εργαζομένων προς τους συνταξιούχους (β₁-ε)/(ε-β₂) με τη πάροδο του χρόνου θα αυξάνεται σταδιακά όλο και περισσότερο. Η ραγδαία αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων και η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας θα επηρεάσει τα συνταξιοδοτικά συστήματα των κρατών μελών της Ε.Ε., οδηγώντας σε σημαντική αύξηση των δαπανών για τις δημόσιες συντάξεις. Ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωμένων αναμένεται να αυξηθεί δραματικά και μέχρι το 2050 θα έχει διπλασιαστεί, σε σύγκριση με σήμερα. Η επιδείνωση του λόγου εξάρτησης των ηλικιωμένων θα επιβάλει μελλοντικά τεράστια οικονομική επιβάρυνση στον ενεργό πληθυσμό, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει αρνητικά το δυναμικό οικονομικής ανάπτυξης της Ευρώπης. Καθώς αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής λόγω της επιστημονικής εξέλιξης και της τεχνολογικής προόδου στο τομέα της υγειονομικής περίθαλψης αλλά και λόγω της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, αυξάνεται και η οικονομική επιβάρυνση για την κάλυψη των συνταξιοδοτικών παροχών εξαιτίας της επιμήκυνσης της περιόδου συνταξιοδότησης και της αύξησης του κόστος της υγειονομικής περίθαλψης με το πέρας της ηλικίας. Η επάρκεια και η βιωσιμότητα των συντάξεων. Σύμφωνα με τη Κοινή Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου της Ε.Ε. «Επαρκείς και Βιώσιμες Συντάξεις» της 10^ης Μαρτίου 2003 έως το έτος 2050 αναμένεται ότι το προσδόκιμο ζωής στην Ε.Ε. θα αυξηθεί έως και 5 έτη, γεγονός που θα αυξήσει το κόστος παροχής του ίδιου επιπέδου σύνταξης κατά 25% με 30%. Όπως επισημάνθηκε, η αύξηση των ποσοστών απασχόλησης και η επιμήκυνση του εργασιακού βίου θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στη χρηματοοικονομική βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος, προκειμένου να διασφαλιστεί η επάρκεια των συντάξεων στο μέλλον. Μολονότι οι περισσότερες αποδοχές από συντάξεις εξακολουθούν να χορηγούνται από τα συστήματα του πρώτου πυλώνα, τα κράτη μέλη της Ε.Ε. προωθούν την ιδιωτική ασφάλιση συνταξιοδότησης, προσφέροντας τη δυνατότητα στους περισσότερους Ευρωπαίους πολίτες να διατηρήσουν ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο και μετά τη σύνταξη. Τα κράτη μέλη δημιουργούν ευκαιρίες για συμπληρωματική ιδιωτική ασφάλιση σε συλλογικά (δεύτερος πυλώνας) ή ατομικά (τρίτος πυλώνας) συστήματα και ενθαρρύνουν τέτοιου είδους αποταμιεύσεις σύνταξης, κυρίως με φορολογικά κίνητρα τόσο για τους ασφαλισμένους όσο και για τις χρηματοδοτούσες επιχειρήσεις. Οι ιδιωτικές συντάξεις καλούνται να διαδραματίσουν έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση επαρκούς προστασίας του εισοδήματος στα γηρατειά και σε πολλά κράτη μέλη της Ε.Ε. αναπτύσσονται όλο και περισσότερο τα επαγγελματικά και ατομικά συστήματα συνταξιοδότησης, ώστε τα ολοένα χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης από τα συστήματα του πρώτου πυλώνα να μπορούν μελλοντικά να συμπληρωθούν από τις παροχές των ιδιωτικών συντάξεων. Η Επαγγελματική Ασφάλιση (δεύτερος πυλώνας). Στην Ελλάδα, ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης (δεύτερος πυλώνας) εισήχθη με το Νόμο 3029/2002, άρθρα 7 και 8 (ΦΕΚ Α 160/11-07-2002). Με τις διατάξεις του νόμου αυτού παρέχεται η δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας αυτόνομων Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία τελούν υπό την εποπτεία του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας και τον έλεγχο της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. Το καταστατικό κάθε Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης εγκρίνεται με απόφαση του Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής για τα θέματα της αρμοδιότητάς της. Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης έχουν ως σκοπό την παροχή στους ασφαλισμένους και στους δικαιούχους των παροχών, συμπληρωματικής ασφαλιστικής προστασίας πέραν της παρεχόμενης από την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση για τους ασφαλιστικούς κινδύνους γήρατος, αναπηρίας, θανάτου, επαγγελματικού ατυχήματος, ασθένειας, διακοπής της εργασίας κ.α. Οι παροχές που χορηγούν για την κάλυψη των κινδύνων αυτών, μπορεί να είναι σε είδος ή σε χρήμα και μπορεί να καταβάλλονται περιοδικά (μηνιαία) ή εφάπαξ. Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης που χορηγούν συνταξιοδοτικές παροχές λειτουργούν με βάση το κεφαλαιοποιητικόσύστημα. Μέχρι σήμερα, έχουν ιδρυθεί στην Ελλάδα τέσσερα (4) Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης. Με το δεδομένο ότι, η επαγγελματική ασφάλιση (δεύτερος πυλώνας) αποτελεί πρόσφατο θεσμό στη χώρα μας, αναμένεται ότι μελλοντικά τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης θα αναπτυχθούν περαιτέρω, ούτως ώστε να συμβάλουν αποτελεσματικά στην επέκταση της ασφαλιστικής προστασίας των εργαζομένων και στην ενίσχυση και διασφάλιση του βιοτικού επιπέδου των συνταξιούχων. [1] Σημειώνεται ότι, το παρόν πόνημα εκφράζει, αποκλειστικά και μόνο, τις προσωπικές σκέψεις και απόψεις του συγγραφέα του. [2] Journal of European Social Policy, Volume 12, Number 4, November 2002, page 277-291 © 2002 SAGE PublicationsPensions and the reduction of non-wage labour costs. Modelling a decade of reforms in Germany.Professor Johan Jeroen De Deken. Department of Sociology and Anthropology, University of Amsterdam, the Netherlands.